Thận là một cặp cơ quan hình hạt đậu có ở tất cả các động vật có xương sống. Chúng loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể, duy trì mức điện giải cân bằng và điều hòa huyết áp.
Thận là một trong những cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể người. Người Ai Cập cổ đại chỉ để lại não và thận trước khi ướp xác, suy ra rằng chúng có giá trị cao hơn các cơ quan khác.
Trong bài viết này, Dr.Khoa chỉ ra vị trí và cấu tạo của thận người, thận đảm nhiệm chức năng ra sao.
Mục Lục
Vị trí của thận
Vị trí của thận nằm ngay bên dưới khung xương sườn, mỗi bên một quả thận. Thận phải thường thấp hơn một chút so với thận trái để nhường chỗ cho gan.
Mỗi quả thận dày khoảng 3cm, rộng 6cm và dài 12cm. Ở nam giới, trọng lượng trung bình của thận là khoảng 129g đối với bên phải và 137g đối với bên trái. Ở nữ giới, trọng lượng trung bình của các cơ quan này là 108g đối với thận phải và 116 g đối với thận trái.
Cấu trúc của thận
Bên ngoài thận được bao quanh bởi ba lớp:
- Lớp ngoài cùng là lớp mô liên kết cứng được gọi là cân thận.
- Lớp thứ hai được gọi là nang mỡ quanh thận, giúp cố định thận tại chỗ.
- Lớp thứ ba và trong cùng là nang thận.
Bên trong thận có ba vùng – vỏ ngoài , tủy ở giữa và khung chậu thận ở vùng được gọi là rốn thận. Rốn thận là phần lõm hình hạt đậu, nơi các mạch máu và dây thần kinh ra vào thận; nó cũng là điểm ra của niệu quản.
Vỏ thận có dạng hạt do có sự hiện diện của nephron – đơn vị chức năng của thận. Tủy bao gồm nhiều khối mô hình chóp, được gọi là tháp thận . Ở giữa các kim tự tháp là những khoảng trống gọi là cột thận mà qua đó các mạch máu đi qua.
Đỉnh của các kim tự tháp, được gọi là nhú thận, hướng về phía khung chậu thận. Trung bình có 8 tháp thận trong mỗi quả thận. Các tháp thận cùng với vùng vỏ não liền kề được gọi là thùy thận. Bể thận dẫn đến niệu quản ở phía ngoài thận.
Ở bên trong thận, bể thận phân nhánh thành hai hoặc ba phần mở rộng được gọi là đài chính, tiếp tục phân nhánh thành các đài hoa nhỏ. Niệu quản là các ống chứa nước tiểu thoát ra khỏi thận và đổ vào bàng quang .
Nếu bạn cắt một nửa quả thận, bạn sẽ thấy nó được chia thành vùng tối bên ngoài (vỏ não) và vùng bên trong sáng hơn (tủy thận). Trong tủy thận có từ 10 đến 18 tháp thận; cấu trúc hình tam giác có hình dạng sọc. Chúng có hình dạng này là do các ống thận và các mạch máu liên quan. Vỏ thận và các tháp tạo nên nhu mô thận. Ở đây có khoảng một triệu nephron là trung tâm làm việc của thận.
Chức năng của thận
Vai trò chính của thận là duy trì cân bằng nội môi. Chúng quản lý mức chất lỏng, cân bằng điện giải và các yếu tố khác giúp giữ cho môi trường bên trong cơ thể ổn định và thoải mái.
Các cơ quan này thực hiện một loạt các chức năng cơ thể.
Bài tiết chất thải
Thận loại bỏ các chất thải khác nhau và loại bỏ chúng qua nước tiểu. Một số hợp chất chính mà thận loại bỏ là:
- Urê, là kết quả của sự phân hủy protein.
- Axit uric từ sự phân hủy axit nucleic.
- Thuốc và các chất chuyển hóa của chúng.
Tái hấp thu chất dinh dưỡng
Thận tái hấp thu các chất dinh dưỡng từ máu bằng cách sử dụng các ống và vận chuyển chúng đến nơi chúng sẽ hỗ trợ sức khỏe tốt nhất. Chúng cũng tái hấp thu các sản phẩm khác để giúp duy trì cân bằng nội môi. Các sản phẩm được tái hấp thu bao gồm:
- Đường
- Axit amin
- Bicacbonat
- Nước
- Phốt phát
- Ion clorua, natri, magie và kali
Duy trì độ pH
Ở người, phạm vi độ pH chấp nhận được là 7,35–7,45. Ở mức thấp hơn hoặc cao hơn phạm vi này, cơ thể sẽ chuyển sang trạng thái toan máu hoặc kiềm huyết tương ứng. Ở những trạng thái này, protein và enzyme bị phá vỡ và không thể hoạt động được nữa. Trong trường hợp cực đoan, điều này có thể gây tử vong.
Thận và phổi giúp giữ cho độ pH của cơ thể ổn định. Phổi đạt được điều này bằng cách điều hòa nồng độ carbon dioxide trong máu. Thận quản lý độ pH bằng cách tái hấp thu và sản xuất bicarbonate từ nước tiểu, giúp trung hòa axit.
Thận có thể giữ lại nguồn bicarbonate nếu độ pH có thể chịu được và giải phóng nó nếu nồng độ axit tăng lên. Chúng có thể tạo ra bicarbonat mới bằng cách bài tiết axit.
Quy định thẩm thấu
Độ thẩm thấu là thước đo sự cân bằng nước-điện giải của cơ thể, là tỷ lệ giữa chất lỏng và khoáng chất trong cơ thể. Mất nước là nguyên nhân chính gây mất cân bằng điện giải.
Nếu độ thẩm thấu tăng lên trong huyết tương, vùng dưới đồi trong não sẽ phản ứng bằng cách truyền một thông điệp đến tuyến yên. Tuyến này giải phóng hormon chống bài niệu (ADH). Để đáp ứng với ADH, thận thực hiện một số thay đổi, bao gồm:
- Tăng nồng độ nước tiểu
- Tăng tái hấp thu nước
- Mở lại các phần của ống góp mà nước thường không thể đi vào, cho phép nước quay trở lại cơ thể
- Giữ lại urê trong tủy thận thay vì bài tiết nó, vì hợp chất này hút nước
Điều hòa huyết áp
Thận điều chỉnh huyết áp khi cần thiết, nhưng chúng chịu trách nhiệm điều chỉnh chậm hơn.
Chúng điều chỉnh áp suất dài hạn trong động mạch bằng cách gây ra những thay đổi trong chất lỏng bên ngoài tế bào. Thuật ngữ y tế cho chất lỏng này là chất lỏng ngoại bào. Những thay đổi chất lỏng này xảy ra sau khi giải phóng chất co mạch gọi là angiotensin II. Thuốc co mạch là hormone khiến các mạch máu bị thu hẹp lại.
Những hormone này đóng vai trò làm tăng sự hấp thụ natri clorua hoặc muối của thận. Sự hấp thụ này làm tăng kích thước khoang dịch ngoại bào một cách hiệu quả và làm tăng huyết áp. Bất cứ điều gì làm thay đổi huyết áp, bao gồm uống quá nhiều rượu, hút thuốc và béo phì, đều có thể gây hại cho thận theo thời gian.
Bài tiết các hợp chất hoạt động
Thận giải phóng một số hợp chất quan trọng, bao gồm:
- Erythropoietin: Điều này kiểm soát quá trình tạo hồng cầu, là quá trình sản xuất các tế bào hồng cầu. Gan cũng sản xuất erythropoietin, nhưng thận là nhà sản xuất chính ở người lớn.
- Renin: Enzyme này giúp quản lý sự mở rộng của các động mạch và thể tích huyết tương, bạch huyết và dịch kẽ. Bạch huyết là chất lỏng chứa các tế bào bạch cầu, hỗ trợ hoạt động miễn dịch, và dịch kẽ là thành phần chính của dịch ngoại bào.
- Calcitriol: Đây là chất chuyển hóa có hoạt tính nội tiết tố của vitamin D. Nó làm tăng lượng canxi mà ruột có thể hấp thụ và tái hấp thu phốt phát ở thận.
Trên đây là những thông tin về cấu tạo, vị trí của thận cũng như chức năng của thận. Hy vọng đây sẽ là những kiến thức bổ ích để bạn hiểu rõ hơn về sức khỏe thận và biết cách giữ cho thận luôn khỏe mạnh.
Mọi thắc mắc về sức khỏe hoặc đặt lịch khám, khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp vào số hotline 028 7101 1115 hoặc nhắn tin về fanpage của Phòng khám để được hỗ trợ. Tải và đặt lịch online trên ứng dụng DROH để có cơ hội nhận được các mã giảm giá phí khám tại các Bệnh viện đầu ngành: Ung Bướu, Nhi đồng 2, Hồng Đức, bệnh viện Bỏ túi DrOH,…Ngoài ra quý khách cũng có thể tận dụng ứng dụng DROH để chat miễn phí cùng Bác sĩ, video call để tư vấn hơn về bệnh lý thường gặp ngay tại nhà, quản lý hồ sơ khám chữa bệnh trực tuyến linh hoạt, và thanh toán viện phí/toa thuốc online dễ dàng.
PHÒNG KHÁM BỆNH VIỆN QUỐC TẾ DR.KHOA
Website: https://drkhoa.com/
Hotline: 028 7101 1115
Thời gian làm việc: 7:00 – 20:30 trong tuần
Địa chỉ: 116 Gò Dầu, phường Tân Quý, quận Tân Phú, TP. HCM
Gói Xét Nghiệm
